سالانه بیش از ۳۵۰ میلیون نفر در جهان علائم اختلالات روحی مانند افسردگی را تجربه می‌کنند. تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی باکیفیت که غنی از سبزی‌ها، میوه‌ها، دانه‌ها، آجیل، غلات کامل و حبوبات است همراه با مصرف کم غذاهای تصفیه‌شده، شیرین و فرایند شده با کاهش علائم افسردگی ارتباط دارد. به‌عنوان‌مثال در یک پژوهش گروهی بر روی ۳۱ نفر شرکت‌کننده در انگلستان مشخص گردید که بین انتخاب غذایی افراد در هنگام خرید با وضعیت روحی آن‌ها ارتباط وجود دارد که بیانگر آن بود که انتخاب غذاهای باکیفیت بالا با روحیه خوب و انتخاب غذاهای با کیفیت پائین با عادات غذایی برگرفته از پاداش‌های دوران کودکی مرتبط هستند. در پژوهش دیگری که بر روی ۲۲ زن در انگلستان انجام گردید، نشان داده شد که شرکت‌کنندگان در زمان مصرف مواد غذایی ناسالم، اعتیاد به غذا و پرخوری، روحیه بدی داشتند و در زمان مصرف مواد غذایی سالم‌تر روحیه بهتری داشتند. به‌طورکلی الگوهای رژیم غذایی افراد توسط چندین عامل تأثیرگذار شکل می‌گیرد: تجربیات زندگی، زمینه اجتماعی، ارزش‌های عقیدتی و انتظارات.
در پژوهش انجام‌شده اخیر، ۹ گروه هدف، ۷ گروه چهره به چهره و ۲ گروه آنلاین، در نظر گرفته شدند تا تجارب شرکت‌کنندگان آن‌ها برای انتخاب‌های غذایی‌شان در ارتباط با سلامت روحی/ ذهنی توسط روانشناس‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد. شرکت‌کنندگان در این پژوهش ۵۰ نفر، شامل ۳٦ زن و ۱۴ مرد، از مناطق مختلف استرالیا بودند. تمام شرکت‌کنندگان سن بین ۱۸ تا ۷۲ سال داشتند. برای جمع‌آوری اطلاعات شرکت‌کنندگان جلسات حضوری گروهی به‌صورت هفتگی برگزار شد. جمع‌آوری اطلاعات دو گروه آنلاین نیز از طریق برنامه Zoom انجام گرفت. در جریان جمع‌آوری اطلاعات شرکت‌کنندگان سؤالاتی از آنان پرسیده شد. ازجمله «آیا می‌توانید توضیح دهید چگونه احساسات و عواطف شما غذا خوردن شمارا تحت تأثیر قرار داده است؟» و «شما فکر می‌کنید چگونه غذا و حالات روحی با هم ارتباط دارند؟»
سه مضمون در آنالیز نتایج این پژوهش تشخیص داده شد: (۱) زمینه اجتماعی: اثرات خانواده و فرهنگ بر روی غذا و حالات روحی، (۲) اقتصاد اجتماعی: زمان، دارایی و امنیت غذایی و (۳) نوستالژی غذایی: خاطراتی که بر روحیه تأثیر می‌گذارند. این موضوعات اهمیت عوامل اجتماعی، تجربیات زندگی، اعتقادات، انتظارات و ارزش‌ها را در ارتباط بین غذا و حالات روحی مشخص کردند.
شرکت‌کنندگان تصدیق کردند که کودکی آن‌ها، بزرگ شدنشان، اصول خانوادگی و فرهنگ غذایی، اجزاء ضروری اجتماعی هستند که ارتباط غذا و حالات روحی آن‌ها را در برمی‌گیرد. نتایج به‌دست‌آمده، ارتباط زمینه اجتماعی خانواده با تهیه و مصرف غذا و این‌که این موارد چگونه با احساس راحتی و امنیت در ارتباط است را بیان کرد. بر اساس اظهارات یکی از شرکت‌کنندگان، فردی ممکن است غذایی را بخورد که دوست ندارد یا فکر نمی‌کند سالم است ولی توسط خانواده‌اش ارجحیت دارد. درواقع این فرد یک احساس وظیفه خانوادگی دارد و نقشی که غذا در این مورد ایفا می‌کند باعث می‌شود احساس خوبی از خوردن آن کند و درواقع محیط عاشقانه خانوادگی بیشتر از غذاها یا مواد مغذی خاص بر روی روحیه فرد تأثیر مثبت می‌گذارد.
از سوی دیگر و بر اساس گفته یکی دیگر از شرکت‌کنندگان این پژوهش، تنهایی غذای سالم خوردن ممکن است به‌اندازه خوردن غذای نه‌چندان سالم در جمع تأثیر مثبتی بر روی روحیه افراد نداشته باشد. برای مثال غذا خوردن در کنار همکاران در محلی به‌دوراز محل کار به نسبت غذای سالم خوردن پشت میز کار و به‌تنهایی خوشایندتر خواهد بود.
همچنین مشخص شد در مواردی غذا به‌عنوان روشی برای بیان احساسات در خانواده است. بسیاری از شرکت‌کنندگان تصدیق کردند که در خانواده آن‌ها غذا به‌عنوان راهی برای نشان دادن عشق افراد خانواده به یکدیگر استفاده می‌شود، مخصوصاً در شرایطی که بیان احساسات دشوار است.
در این مورد شرکت‌کنندگان بیان کردند که چگونه محدودیت‌ها و سایر مسائل مربوط به امنیت غذایی، از قبیل قیمت، انتخاب‌های غذایی و روحیه آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آن‌ها توضیح دادند که نظم، آینده‌نگری در آماده‌سازی غذا و برنامه‌ریزی به آن‌ها کمک کرده است که تصمیمات غذایی سالم‌تری داشته باشند که باعث بهتر شدن روحیه آن‌ها گردیده است. دیگر شرکت‌کنندگان توضیح دادند که کمبود وقت، بودجه محدود، به تعویق انداختن کارها، بی‌حالی و ضعف در تصمیم‌گیری باعث انتخاب‌های غذایی غیرسالم گردیده و روحیه آن‌ها را بد کرده است. کمبود وقت اکثراً به‌عنوان سدی در مقابل سالم غذا خوردن است و داشتن زمان کافی برای تهیه غذا موهبتی برای بهبود روحیه و سلامت است.
در این مبحث در مورد آنکه چگونه بعضی غذاها شرکت‌کنندگان را با خاطرات خوش کسانی که دوست داشته‌اند و فوت‌شده‌اند مرتبط می‌کند، احساس نوستالژی به وجود می‌آورد و دوباره آن‌ها را به ایام خوش گذشته پیوند می‌دهد، اطلاعاتی به دست آمد. یکی از شرکت‌کنندگان اظهار داشت که غذا او را به خاطراتی پیوند می‌دهد که روحیه خوب در او به وجود می‌آورد و به او کمک می‌کند که ایام خوش را به یاد آورد. یکی دیگر از شرکت‌کنندگان بیان کرد که پخت غذا او را به خانواده‌اش متصل می‌کند، زیرا خاطرات غذا پختن او را به همراه خانواده‌اش که در خارج از کشور هستند یادآوری می‌کند. او خاطرنشان کرد که نیازی نیست اعضای خانواده‌اش حضور فیزیکی داشته باشند، بلکه بو، بافت، صدا و منظره غذا او را به خانواده‌اش متصل می‌کند و باعث بهبود روحیه او می‌شود.
در پایان می‌توان گفت زمینه اجتماعی، امنیت غذایی و نوستالژی به‌عنوان سازه‌های مهمی هستند که ارتباط بین غذا و حالات روحی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این سه سازه دوبه‌دو باهم مرتبط هستند و پیوند مستقیمی بین ارتباط اجتماعی و نوستالژی وجود دارد که غذا این پیوند را تقویت می‌کند. همچنین پیوند مستقیمی بین ارتباط اجتماعی، نوستالژی و حالات روحی وجود دارد.
مترجم: عطیه حاجی رسولی
Reference:
Lee MF, Angus D, Walsh H, Sargeant S. “Maybe it’s Not Just the Food?” A Food and Mood Focus Group Study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2023; 20(3):2011. https://doi.org/10.3390/ijerph2003201