فلسفۀ علم
مشاهده
فلسفۀ علم
تجربه‌گرایی
بحران تکرارپذیری در علم
بخش اول. طی دهۀ گذشته، علم با بحرانی که اعتبار آن را به چالش کشیده، مواجه شده‌است؛ بحرانی که به «بحران تکرارپذیری» موسوم است. مطابق آن وقتی در صدد تکرار کردن آزمایش‌های مطرحی برمی‌آییم که در بسیاری از مقالاتِ معروف‌ترین ژورنال‌های علمی منتشر شده‌اند، نتایج پژوهش تکرار نمی‌شود. برای نمونه، در پژوهشی ۱۰۰ مقالۀ معروف در سه ژورنال پرآوازۀ روانشناسی انتخاب شدند و تلاش شد که آزمایش‌ها، تا حد امکان، مطابق شرایط ادعاشده در مقاله تکرار شوند. در انتها تنها در ۳۵ مقاله، نتایج اولیه حاصل شد و در آن موارد نیز اثر مشاهده شده کمتر از آثار ادعا شده در مقالات بود. بنابراین شاهد بحرانی اساسی در علوم تجربی هستیم، به‌ویژه در علومی که با آزمون‌های آماری سروکار دارند.
در بخش اول بحران معرفی می‌شود. در بخش بعد به علل بحران و راه‌های برون‌رفت از آن اشاره خواهیم کرد.
بخش دوم پنج علت را می‌توان به عنوان علل پیشنهادی بحران معرفی کرد. در این گفتار ضمن معرفی این علل خواهیم دید که مهمترین علت بحران تکرار پذیری را باید در شرایط اجتماعی تولید مقالات علمی جست و نه آنکه تقصیر را به گردن ناکارآمدی روش‌های آماری انداخت. فشارهای وارد بر دانشمندان و پژوهشگران برای تولید هر چه بیشتر مقالات، راه را نه تنها بر کم‌توجهی، بلکه بر دستکاری داده‌ها به اشکال مختلف می‌گشاید. «علم باز» و تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری علم راه برون رفتی از بحران است. علم را باید از کالایی شدن روزافزون رها ساخت.
عقل‌گرایی در مقابل تجربه‌گرایی
دانشنامۀ فلسفی استنفورد
جلسۀ نخست
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– دوگانه‌ی عقل‌گرایی/ تجربه‌گرایی به چه میزانی دقیق و قابل اعمال بر تاریخ فلسفه است؟
– دو مرحلهی استدلالی عقل‌گرایان کدامند؟
– دو مرحلهی استدلالی تجربه‌گرایان کدامند؟
– سه سنخ معرفت گزاره‌ای کدامند؟
– سه پرسش اصلی معرفت‌شناسی چیست؟
و تنازع سنتی عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان ناظر به کدامیک از سه پرسش اصلی معرفت‌شناسی است؟
جلسه دوم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– آموزه‌ی شهود/قیاس چیست؟
– چه تفاوتی میان عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان بر سر این آموزه وجود دارد؟
– آموزه معرفت فطری چه تفاوتی با آموزه‌ی مفاهیم فطری دارد؟
– اختلاف عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان بر سر این آموزه‌ها در کجاست؟
– دو آموزه ضروری بودن عقل و برتری عقل چه می‌گویند؟
– آیا این آموزه‌ها شرطی ضروری برای عقل‌گرا بودن هستند؟
جلسه سوم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– آموزه‌ی تجربه‌گرایی چیست؟
– چگونه فیلسوفی می‌تواند، بدون تناقض، هم عقل‌گرا باشد و هم تجربه‌گرا؟
– دوگانه‌ی عقل‌گرایی/تجربه‌گرایی چه پیامدهای منفی‌ای در نگارش تاریخ فلسفه داشته است؟
– این دوگانه چه تاثیری بر نادیده‌گرفتن فیلسوفان زن دوران مدرن توسط مورخان فلسفه داشته است؟
– تعریف کانت از متافیزیک چیست؟ چگونه می‌شود تعریف کانت را نقد کرد؟
جلسه چهارم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– دو نقطه اشتراک تجربه‌گرایان و عقل‌گرایان در تز یا آموزه شهود/ قیاس چیست؟
– اختلاف نظرشان در کجاست؟
– دفاع دکارت از آموزه شهود/قیاس چه تفاوتی با دفاع لایبنیتس از این آموزه دارد؟
– “دور دکارتی” چیست؟ چرا دفاع دکارت از آموزه شهود/ قیاس به این دور دچار است؟
– با گذشت بیش از سه قرن دفاع لایبنیتس از آموزه شهود/قیاس کماکان در حوزه‌هایی شنیدنی است. در چه حوزه‌هایی؟
– چگونه می‌شود خوانشی امروزی از دفاعیه‌ی لایبنیتس عرضه کرد؟
جلسه پنجم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– به نحوی سلبی شهود را تعریف کنید. (شهود چه نیست؟)
– “محافظه‌کاری پدیداری” چگونه شهود را تعریف می‌کند؟
– مایکل هیمر، از طرفداران شهودگرایی اخلاقی، چه چالشی را پیش روی واقع‌گرایان اخلاقی می‌داند؟
– هیوم تمامی گزاره‌های صادق را در دو دسته قرار می‌دهد. این دو دسته کدامند؟
– هیوم چه نتیجه‌ای از این تقسیم‌بندی می‌گیرد؟
جلسه ششم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– آیر چگونه از تقسیم‌بندی دوگانه‌ی هیوم استفاده می‌کند و اصل تحقیق‌پذیری تجربی را مطرح می‌کند؟
– چه نقدهایی به تحقیق‌پذیری تجربی وارد است؟
– سه نظریه‌ی معاصر در مورد شهود کدامند؟
– تمایزی که بیلر بین شهود پیشینی و شهود فیزیکی قائل می‌شود چگونه می‌تواند به بحث تقابل عقل‌گرایی و تجربه‌گرایی ربط پیدا کند؟
– برخی می‌گویند متعلق شهود نه گزاره، بلکه ویژگی‌ها است. منظورشان چیست؟
– برخی می‌گویند اصلا شهود یک حالت روان‌شناختی نیست. پس چیست؟
جلسه هفتم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– “پارادوکس پژوهش” چیست؟ افلاطون چگونه از این پارادوکس در دفاع از “آموزه معرفت فطری” بهره می‌برد؟
– چامسکی معتقد است نظریه‌ی دستور زبان جهانی او دفاعی از موضع عقل‌گرایان از معرفت فطری است. استدلال او چیست؟
– کاتینگهام می‌گوید، اتفاقا خلاف نظر خود چامسکی، نظریه‌ی او دفاعی از تجربه‌گرایی لاک و رید است. استدلال او چیست؟
– “روانشناسی عامیانه” چیست؟ چگونه کاروترز از آن در دفاع از وجود معارف فطری بهره می‌برد؟
جلسه هشتم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– نقد دو وجهی جان لاک به آموزه معرفت فطری چیست و چه چالشی را پیش روی عقل‌گرایان می‌گذارد؟
– پیتر کاروترز چگونه از نظریه تکامل بهره می‌گیرد تا به یکی از نقدهای لاک پاسخ دهد؟
– اعتمادگرایی یا وثوق‌گرایی چیست؟
– کاروترز چگونه روایتی تکاملی از اعتمادگرایی یا وثوق‌گرایی را مطرح می‌کند تا از تضمین معارف فطری سخن گوید؟
– آیا با اتخاذ وثوق‌گرایی می‌توان میان توجیه معارف فطری و غیرفطری تفاوت گذاشت؟
جلسه نهم
ضمن مطالعه‌ی این بخش به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
– آموزه مفهوم فطری چیست؟
– دکارت ایده‌های ما را به سه دسته تقسیم می‌کند. این ایده‌ها کدامند و منشأ هر یک چیست؟
– استدلال دکارت برای فطری بودن مفهوم “خدا” چه بود؟
– جان لاک چه نقدی به این استدلال دکارت دارد؟
– هیوم چگونه با بیان مثالی نشان می‌دهد ذهن واجد چیزی بیش از آن‌چیزی است که حواس در اختیارش قرار می‌دهند؟
– لایبنیتس در مقابل استعاره “لوح نانوشته” لاک، استعاره حکاکی بر “سنگ مرمر دارای رگه” را معرفی می‌کند. این دو استعاره را مقایسه کنید.
– پیتر کاروترز با چه استدلالی نظر جان لاک را نقد می‌کند و می‌گوید حتی مفاهیم ساده‌ای مانند مفهوم “قرمز” نیز به سادگی قابل انتزاع از محسوسات نیستند؟