مهارت‌های نرم

مهارت نرم یک اصطلاح چتری و فراگیر برای طیف وسیعی از مهارت‌هاست. توانایی برقراری ارتباط مؤثر کلامی، شنوایی فعال، خلاقیت، مسئولیت‌پذیری، تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله، مدیریت بهینۀ زمان، قابلیت انجام کار تیمی، کنترل هیجان، و انعطاف‌پذیری شناختی تنها نمونه‌های کوچکی از لیست بلند مهارت‌های نرم هستند. مهارت‌های نرم عموماً و به‌ویژه در محیط کار به‌عنوان مکمل مهارت‌های سخت در نظر گرفته می‌شوند. مهارت‌های سخت، مهارت‌هایی نظیر جوشکاری، نجاری، توانایی کار با آفیس یا حتی نوازندگی یک ساز هستند که تنها در یک موقعیت شغلی خاص یا یک وضعیت ویژه کارایی دارند.

مهارت‌های نرم که به‌عنوان مهارت‌های پایه نیز شناخته می‌شوند، ترکیبی از مهارت‌های فردی و اجتماعی و همچنین ویژگی‌های شخصیتی و نگرش‌ها هستند. این مهارت‌ها با ایجاد توانایی تعامل مؤثر در فرد، به او در حل مسائل شخصی، اجتماعی، و شغلی کمک می‌کنند و به‌عنوان عناصری کلیدی در ارتقاء به‌زیستی افراد و توسعۀ پایدار جوامع در نظر گرفته می‌شوند. مهارت‌های نرم کاملاً قابل انتقال هستند و از این جهت کارآمدی خود را در موقعیت‌های متعدد و نقش‌های مختلف حفظ می‌کنند و در جهانی که به طور پیوسته در حال تغییر است، سبب انعطاف‌پذیری بیش‌تر می‌شوند و شانس موفقیت افراد را تا حد قابل توجهی افزایش می‌دهند.

اصطلاح «مهارت‌های نرم» در اواخر دهۀ 1960 توسط ارتش ایالات متحده به کار گرفته شد. در آن زمان، این اصطلاح به مهارت‌هایی اشاره داشت که با ماشین‌آلات مرتبط نبودند. در سال 1972، ارتش ایالات متحده به طور رسمی استفاده از اصطلاح «مهارت‌های نرم» را آغاز کرد.

در حالی که توافق گسترده‌ای وجود دارد که مهارت‌های «نرم» از ضروری‌ترین مهارت‌ها در زندگی فردی و حرفه‌ای هستند اما در این مورد که این مهارت‌ها اساساً چه هستند و تعریف دقیق آن‌ها چیست، توافق اندکی وجود دارد. به این معنا، اگر چه تعاریف ارائه شده همپوشانی قابل توجهی دارند اما هنوز تعریفی یکتا از مهارت‌های نرم ارائه نشده است:

• مهارت نرم هر مهارتی است که مهارت سخت نیست.
• مهارت‌های نرم که عموماً به‌عنوان مهارت‌های غیرفنی تعریف می‌شوند ویژگی‌هایی فردی هستند که برای سازمان‌ها حیاتی‌اند و می‌توانند بر فرهنگ، شیوۀ تفکر، راهبری، نگرش‌ها و رفتارها تأثیر بگذارند.
• این مهارت‌ها مکمل مهارت‌های سخت هستند و بیش از آنکه به دانش افراد متکی باشند به ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها مربوط می‌شوند.
• مهارت‌های نرم، طیف وسیعی از ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها و مهارت‌های میان‌فردی هستند که از آنها برای تعامل با افراد دیگر استفاده می‌کنیم. این مهارت‌ها معمولاً به حرفۀ خاصی وابسته نیستند، آنها تا حدود زیادی وابسته به شخصیت ما هستند و از این منظر، مهارت‌هایی با قابلیت انتقال‌پذیری بالا هستند.
• تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله، کار تیمی، راهبری و اخلاق حرفه‌ای تنها نمونه‌هایی از مهارت‌های نرم هستند. چنانچه فردی دارای مهارت حل مسئله یا صاحب تفکر انتقادی باشد این مهارت‌ها در هر حرفه‌ای با او همراه خواهند بود.
• مهارت‌های نرم ویژگی‌هایِ کیفیِ شخصی هستند که فرد را از سایر افرادی که تحصیلات و تجربه‌ای مشابه دارند متمایز می‌کنند.

نایکتایی تعریف مهارت‌های نرم و لیست متفاوت این مهارت‌ها در بافتارهای مختلف، آموزش این مهارت‌ها را دشوار و چالش‌برانگیز می‌کند.

مزایا و معایب مهارت‌های نرم در مقایسه با مهارت‌های سخت:

• ناآشکارتر و غیرعینی‌تر از مهارت‌های سخت هستند و از این منظر سنجش آن‌ها هم دشوارتر است:

راستی‌آزمایی این ادعا که شما یک گرافیست خوب هستید به مراتب ساده‌تر از راستی‌آزمایی ادعای شما در مورد یک راهبر خوب بودن است. سنجش این ادعا که شما صاحب خلاقیت یا تفکر انتقادی هستید یا اینکه توانایی حل تعارض را دارید تا حدود زیادی دشوار است.

• ماندگارتر و قابل اتکاتر از مهارت‌های سخت هستند:

«بسیاری از مهارت‌های نرم در آیندۀ قابل پیش‌بینی همچنان مورد نیاز خواهند بود، حتی با تکامل صنعت و بازار». بسیار محتمل است که مهارت‌های سختی که اکنون به آن‌ها نیاز داریم در 5 یا 10 سال آینده به این اندازه مهم نباشند. اما بسیار دور از ذهن است که سخت کار کردن و قابل اعتماد بودن یا خلاقیت و مسئولیت‌پذیری فاقد اهمیت شوند.

• قابل‌انتقال‌تراز مهارت‌های سخت هستند:

اگر شغل خود را به تازگی شروع کرده‌اید یا اگر در حال تغییر شغل هستید ممکن است نتوانید تمام مهارت‌های سختی را که در گذشته کسب کرده‌اید به کار بگیرید، اما مهارت‌هایی مانند انعطاف‌پذیری، مدیریت فشار روحی، کار تیمی، قابل اعتماد بودن، و خلاقیت می‌توانند در بیش‌تر مشاغل به شما کمک کنند.

اهمیت مهارت‌های نرم در محیط کار:

در دنیای پرشتاب امروز، موفقیت در محیط کار نیازمند چیزی بیش از تخصص فنی و دانش صِرف است. پژوهش‌های انجام‌شده توسط دانشگاه هاروارد نشان می‌دهند که حدود 85% از موفقیت‌های شغلی ناشی از مهارت‌های نرم هستند و مهارت‌های فنیِ سخت تنها تا 15%  موفقیت شغلی را تضمین می‌کنند. از سویی دیگر کارفرمایان بر این باورند که اغلب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی فاقد مهارت‌های نرم پایه برای ورود موفق به بازار کار هستند و مهم‌تر از آن این‌که بیش‌تر افراد شاغل هم از این مهارت‌ها محرومند. به تعبیر آنها شکاف قابل توجهی بین عرضه و تقاضای مهارت‌های نرم وجود دارد، چیزی که از آن تحت عنوان شکاف مهارت‌های نرم (Soft Skills Gap) یاد می‌شود.

یک نظرسنجی که در سال 2019 توسط انجمن مدیریت منابع انسانی انجام شد نشان داد که سه‌چهارم کارفرمایان برای یافتن فارغ‌التحصیلانی که دارای مهارت‌های نرم مورد نیاز باشند، مشکل جدی دارند. یافته‌های مجمع جهانی اقتصاد در سال 2015 هم نشان می‌دهد که مهارت‌های اصلی مورد نیاز در محیط کار، در قرن بیست‌و‌یکم، مهارت‌های نرم کلیدی هستند. در یک نظرسنجی دیگر که از 343 مدیر سطح C انجام شد، 72% از پاسخ‌دهندگان به تفکر انتقادی و مهارت حل مسئله و 63% به همکاری و کار تیمی به عنوان مهم‌ترین مهارت‌ها در محل کارشان اشاره کردند. در نظرسنجی‌های جدیدتر، عموماً مهارت‌های ارتباطی نظیر مهارت در ارتباط کلامی و غیرکلامی و شنوایی فعال، به‌عنوان مهم‌ترین مهارت‌های نرم در محیط کار در نظر گرفته می‌شوند. البته این لیست بسیار سیال است و دائماً تغییر می‌کند، اما نکتۀ جالب توجه این است که در اغلب نظرسنجی‌ها، مهم‌ترین مهارت‌های سخت یا در بین 10 مهارت برتر مورد نیاز قرار ندارند یا اینکه در انتهای لیست مهارت‌های مهم قرار دارند.

آماری از این دست بسیار فراوانند و تقریباً تمام آمارها وجود شکاف مهارت‌های نرم در اغلب کشورها را تأیید می‌کنند.

مهارت‌های نرم برای کودکان و نوجوانان:

آشکار است که پرورش مهارت‌های نرم یکی از کارآمدترین روش‌های آماده‌سازی کودکان برای مواجهۀ درست با جهانِ در حال تغییر است. این مهارت‌ها، کودکان را برای مشاغلی که هنوز ایجاد نشده‌اند، فناوری‌هایی که هنوز ابداع نشده‌اند و مواجهۀ کارآمد با چالش‌های اجتماعی‌ای که هنوز پیش‌بینی هم نمی‌شوند، آماده می‌کنند.

مطابق با یکی از یافته‌های کلیدی، پرورش مهارت‌های نرم در کودکان 1 تا 9 سال، بیش‌ترین میزان اثربخشی این مهارت‌ها را در پی خواهد داشت.

مهارت‌های نرم در زندگی روزمره:

همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، مهارت‌های نرم از این جهت که به یک زمینۀ خاص محدود نمی‌شوند و می‌توان آن‌ها را در تمام جنبه‌های زندگی افراد به کار برد، بسیار پراهمیت هستند. این مهارت‌ها به انعطاف‌پذیری بیش‌تر افراد کمک می‌کنند و آن‌ها را برای مواجهۀ مؤثر با چالش‌های زندگی حرفه‌ای و روزمره آماده می‌کنند.

در قرن بیست‌ویکم، مهارت‌های نرم شرط لازم برای موفقیت در زندگی هستند. به باور جیمز هِکمن، اقتصاددان برندۀ جایزۀ نوبل، «مهارت‌های نرم، نویددهندۀ موفقیت در زندگی هستند».